Nisan 2018

Çocuk istismarı sadece ülkemizde değil dünyada da milyonlarca çocuk ve aileyi etkileyen toplumsal bir sorundur. Buna rağmen istismara yönelik farkındalıksa oldukça düşüktür. Bu nedenle de ebeveynlerin doğru bilgi edinmesi, bilgilerini çocuklarıyla doğru bir biçimde paylaşması önemlidir. Aynı zamanda okul ev dışında çocuğun en çok zaman geçirdiği yer olduğundan, öğretmenlerin en az ebeveynler kadar çocuk ihmal ve istismarı konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü çocuk istismarını “Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum yada devlet tarafından bilerek yada bilmeyerek yapılan tüm davranışlar yani çocuğa yapılan tüm kötü muameleler” şeklinde tanımlar. Çocuk istismarının bir çok alt boyutu vardır ve çoğunlukla bir istismar türü olması halinde diğer istismar türlerine de rastlamak mümkündür.

Istismar Türleri

• Fiziksel İstismar

Çocuğa bilerek ve isteyerek kasti fiziksel zarar vermek olarak tanımlanır ve istismar türleri içinde en yaygın görülen, fark edilmesi bir nebze diğer türlere göre daha kolay olan istismar türüdür.

Özellikle vücudun kemikli bölgelerinden daha çok yumuşak ve korunaklı bölgelerinde görülen, açıklanamayan, yara ve bere izleri olarak karşımıza çıkar.

Çoğunlukla, okul öncesi dönemde, erkek çocukların daha fazla fiziksel istismara maruz kaldığı bulgular arasındadır.

Fiziksel istismar çocukta düşük benlik saygısı, saldırganlık, öfke, intikam duyguları ve içe kapanıklığa neden olur.

• Cinsel İstismar

Çocuğun kendinden büyük biri tarafından, gelişimsel olarak hazır olmadığı cinsel bilgilere maruz bırakılması, karşı tarafın cinsel tatmini için kullanılması olarak tanımlanır. Cinsel istismar sadece fiziksel teması içermez. Teşhircilik, çocuğa pornografik yayınları bilerek izletme, çocuğun önünde mastürbasyon yapmak, cinsel muayeneye zorlamak da cinsel istismar olarak tanımlanır.

Cinsel istismara uğrayan çocuklarda; yürüme ve oturmada zorluk, genital bölgede acı kızarıklık, tanıdık bir yetişkinden kaçma yada kaçınma davranışı olarak karşımıza çıkar.

Cinsel istismara uğrayan çocukların resmi rakamlara göre yarısından fazlası kız çocuklardır.

Ayrıca bu çocuklar fazlaca cinsel şakalar yapar, cinsel organlarıyla oynar ve çevresindeki yetişkinlerin cinsel organlarına dokunmak ister.

• Duygusal İstismar

Fark edilmesi diğerlerine göre oldukça güç olan istismar türüdür. Çocuğun duygusal bütünlüğüne zarar veren her türlü davranış, örneğin; reddetme, aşağılama, yıldırma, yoksun bırakma gibi, duygusal istismar olarak tanımlanır ve genellikle diğer istismar türleriyle birlikte görülür. Fark edilir düzeyde çocukta benlik saygısına zarar verir. Gelişimsel gecikmeler, davranış bozuklukları, aşırı uyum sorunları şeklinde karşımıza çıkar.

• İhmal

Bakımından yükümlü olunan çocuğun; ekonomik, coğrafi yada fiziksel koşullara bağlı olmadan, temel ihtiyaçlarını bilerek karşılamamak, uygun büyüme ve gelişimi konusunda yetersiz bırakmak olarak tanımlanabilir. Genellikle istismarla birlikte ortaya çıkar. Çocuğun normal kilonun ve gelişimin altında olması, okulda bulunduğu sürenin uzaması, ev içinde yapması uygun olmayan işlerin yaptırılması olarak karşımıza çıkar.

Kısaca istismar;

• Saldırgan davranış veya kasten zarar vermedir.
• Kişiler arası güç dengesi yoktur.
• Zaman içinde tekrarlanır.
• İstismarcı asla vazgeçmez. Tek çare onun bulunduğu ortamdan çocuğun uzaklaştırılmasıdır.
• Çocuk bu konularda çok az yalan söyler, onu dinleyin ve ona inanın.

Çocuğunuzu istismardan korumak için neler yapabilirsiniz?

• Çocuğunuzla iyi iletişim ve ilişki içinde olun.
• Çocuğunuzun sağlıklı arkadaşlıklar geliştirmesine yardımcı olun.
• Çocuğunuza hayır demeyi öğretin.
• Çocuğunuzun okuluyla iletişim halinde olun ve okulun bu konudaki bakış açışını öğrenin.
• Çocuğunuzun sağlıklı bir benlik bilinci ve özel bölge kavramı geliştirmesine rehberlik edin.

Daha ayrıntılı bilgi için aşağıdaki linkteki videoyu izleyebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=9QzuRK3-kRs

Çocuğunuzla konuşurken;

• Gergedan Yayınevi “Ben Herkesle Gitmem Ki” kitabından ve
• http://www.cocukhaklariizleme.org/wp-content/uploads/PREMS188713_TUR_2029_KikoBook_BAT_245x245mm_WEB.pdf

web sitesinden  faydalanabilirsiniz.

*Bu içerik Ali Fuat Cebesoy İlkokulu (İstanbul- Ataşehir) öğretmenleriyle uzman eğitimi kapsamında paylaşılmıştır.

Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler, ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler.

Davranış değiştirmek ve bu değişen davranışı oturtturmak her zaman kolay olmayabilir. Bu nedenle de çocuğun bir düzene alışması yada kendi düzenini oluşturması zaman alabilir. Çünkü biliyoruz ki; bir başkası tarafından yapılan işler, alınan sorumluluklar bir süre sonra o işi yapanın üzerine kalır. Bu durum aile içinde de böyledir. Çocukta, masası anne yada babası tarafından toplandığı sürece, bu sorumluluğu almayacaktır.

Çocuklara düzenli olmak nasıl öğretilir?

1) Ne istediğinizi net ve açık bir dille ifade edin.

Öncelikle “neyin ne kadar dağınık olduğunun” ve “ideal” ile “idare eder” toplu olmanın ne olduğunu tanımlamak gereklidir. Örneğin; masada bir iki kalem durabilir, koltukta pijama üstü serili olabilir mi? Yoksa “toplu” olmak demek, ne pahasına olursa olsun, her şeyin yerinde durması demek midir?

Ne beklediğinizi çocuğunuzla net ve açık bir dille konuşun ve beklentilerinizi söyleyin.

2) Zaman tanıyın.

Çocuklar ne yapmaları gerektiğini bilirler, ancak bazen bu bildiklerini yapmakta zorlanabilirler. Düzen kurmakta zorlanan çocuğa rehberlik etmek gerekir. Bu durumda ebeveynin görevi ise sadece destek olmak olmalıdır. Böylelikle bir süre sonra esas sorumluluğu çocuk alacaktır.

3) Hatırlatıcı kullanın ve takip edin.

Sürekli aynı şeyleri söylediğinizde çocuğunuz bir süre sonra sizi duymayabilir. Söylemek istediklerinizi küçük ve renkli yapışkanlı kağıtlar üzerine yazarak, hatırlatıcı kağıtlar yapıştırmak, onunla aranızdaki ilişkiyi olumlu yönde değiştirecektir.

4) Önceliklerinizin ne olduğunu belirleyin.

“Önceliğin” ne olduğunu, hangi işin ne zaman yapılacağını tanımlayın. Örneğin; pazartesi en çok ödev verilen gün ise, o akşamın önceliği boya kalemlerinin ucunu açmak olmamalıdır.

5) Saat kullanın, çocuğunuzun saat kullanmasına rehberlik edin.

Çocuğunuzun beş dakika yada yarım saat gibi kavramları bildiğinden emin olun. Saat kullanması konusunda rehberlik edin. Bu durum çocuğunuzun kendi kontrolünü artırmasına yardımcı olacaktır.

“Kitap okumaksa öğrenilebilir bir davranıştır.”

Kitaplar, büyümekte olan çocuğun zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimini destekleyen önemli uyaranlardır. Ancak başta çocuklarda olmak üzere tablet, telefon ve bilgisayar kullanımlarının artmasıyla birlikte kitap okuma davranışı azalmaya başlamıştır.

Çocuk; yetişkin dünyası içerisinde konumlanmaya çalışan, zihinsel, bedensel, duygusal ve sosyal gereksinimlerini tamamlamak isteyen bir “birey” dir. Bu nedenle de hayatı prova edebileceği en iyi yollardan biri, doğru seçilmiş kitaplardır. Kitap sevgisi ve alışkanlığı çocuk okula başlayınca değil, küçük yaşlarda oluşur. Bu nedenle çocuğun 2 yaşından itibaren onun gelişimine ve ilgi alanlarına uygun kitaplar alınmalıdır.

 Çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapabilirsiniz?

• Çocuğunuza model olun

Evde herkesin kolaylıkla ulaşabileceği bir yere farklı türde kitapların olduğu bir kitap köşesi yada kitaplık oluşturun. Ev rutinlerinize aile üyelerinin birlikte kitap okuyabileceği bir zaman dilimi ekleyin. Bu rutini okunan kitabın karşılıklı konuşulması olarak ilerleyen günlerde şekillendirin ve aksatmadan rutininizi uygulayın. Yatmadan önce son yarım saat kitap okumasına izin verin ve sizde onun odasında ona eşlik etmeye çalışın. Çünkü kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında davranışların önemi, söylenen sözlerden daha fazladır.

• Çocuğunuza kendi kitabını seçme fırsatı verin

Aile olarak kitap alışverişi için ortak bir bütçe belirleyin, kitapevine gidin ve ona 3-4 yaş itibariyle kendi kitaplarını seçmesi için rehberlik edin. Kitapevi alışverişlerine ek, kütüphane ziyaretleri yapın. Çocuğunuzun kütüphaneden nasıl kitap alıp, geri verebileceğini deneyimlemesini sağlayın.

• Çocuğunuzun yaş ve cinsiyetine bağlı beğeni ve ihtiyaçlarını görün

Küçük yaşlarda; harflerin boyutları büyük, daha renkli ve resimlerin olduğu kitapları seçmek çocuğun harfleri tanımasını ve kitap okuma alışkanlığını edinmesini kolaylaştırır. 3-6 yaşlarında çocuklar; hayvanlar, günlük yaşam, doğaya ait bilgilerin olduğu kısa hikayeleri tercih ederken, 7-8 yaşındaki çocuklar ise; seyahat , macera, bilim insanlarının hayatları hikayelerini tercih etmektedir. Erkek çocuklar; spor, gezi, serüven, makine, bilim ve ünlü kişilerin hayatlarını içeren kitapları okumayı severken, kız çocuklar; romantik romanlarla özellikle kendilerini ilgilendiren öykü ve şiir kitaplarını okumaktan keyif almaktadır.

• Çocuğunuzla okuduğu kitap üzerine konuşun

Çocuk, gelişim ihtiyacına bağlı olarak bir modelle kendini özdeşleştirme eğilimindedir. Seçtiği model başlangıçta anne, baba gibi aileden biri iken zamanla bu model arkadaş, öğretmen, film yada kitap kahramanı olabilir. Seçilen model bir kitap kahramanı ise, çocuğun zamanla kitap okuma ilgisini de artırır. Çocuğun modelli, okuduğu içeriklerden haberdar olabilmek içinse mutlaka çocuğunuzun okuduğu kitaplar üzerine konuşun. Oynadığı oyunlar kadar çocuğunuzun okuduğu kitaplarda onun hakkında size çok şey öğretecektir.